Savindan: Praznik prosvetitelja i zaštitnika srpskog naroda
Sveti Sava je duboko ukorenjen u narodnoj tradiciji, sa mnogobrojnim običajima vezanim za ovaj praznik
Srpska pravoslavna crkva i vernici danas obeležavaju Svetog Savu, jednu od najznačajnijih ličnosti srpske istorije i duhovnosti. Savindan se slavi u čast prvog srpskog arhiepiskopa, prosvetitelja i zakonodavca, čiji su doprinosi srpskoj kulturi i veri neprocenjivi.
Sveti Sava, svetovno Rastko Nemanjić, rođen je 1169. godine kao najmlađi sin srpskog župana Stefana Nemanje. Odrastajući u plemićkoj porodici, odlučio je da se odrekne svetovnog života i zamonaši na Svetoj Gori oko 1192. godine.
Poznat je po osnivanju srpske autokefalne crkve 1219. godine, čime je srpska pravoslavna zajednica postala nezavisna. Takođe, bio je ključan u izradi zakonodavstva i prosvetiteljskom radu, ostavivši iza sebe značajna dela poput "Žitija Svetog Simeona" i "Zakonopravila".
Običaji i verovanja za Savindan
Sveti Sava je duboko ukorenjen u narodnoj tradiciji, sa mnogobrojnim običajima vezanim za ovaj praznik. Na Svetog Savu žene mogu obavljati kućne poslove, a preporučuje se veliko spremanje kako bi dom bio blagosloven. Smatra se da deca na ovaj dan treba da nauče nešto novo, makar pesmu ili molitvu, kako bi napredovala tokom cele godine. Pre Savindana nije se smela stoka terati u šumu, a stočari naročito revnosno praznuju ovaj dan. Takođe, veruje se da ako na Svetog Savu grmi, tokom godine će se dogoditi važni događaji.
Ime Svetog Save ostalo je sačuvano u brojnim toponimima širom Srbije, poput Savine vode, Savinog izvora i Savinog potoka. Njegova dela i ličnost imaju dubok uticaj na kulturni i duhovni identitet srpskog naroda. Praznik Svetog Save ustanovljen je kao školska slava 1840. godine, dok se nakon perioda zabrane ponovo obeležava od 1990. godine. Danas se slavi u školama, domovima i hramovima, podsećajući na značaj obrazovanja i vere.
Sveti Sava se u narodnoj tradiciji smatra zaštitnikom stoke i stočara. Na Savindan, 27. januara, postojali su običaji vezani za poljoprivredu, posebno stočarstvo. Verovalo se da na ovaj dan stoka ne sme biti terana u šumu, već je trebalo da ostane u blizini domaćinstva kako bi bila pod zaštitom svetitelja. Takođe, smatralo se da je Sveti Sava pastir koji štiti stoku od vukova, te su stočari na ovaj dan posebno poštovali praznik i pridržavali se običaja kako bi osigurali blagostanje svoje stoke tokom godine.
Sveti Sava ostaje simbol mudrosti, vere i kulture srpskog naroda. Njegov praznik je prilika za povezivanje sa tradicijom i duhovno usmerenje za buduće generacije.