Seno koje sadrži između 15 i 17% vlage smatra se optimalno osušenim i može se bezbedno čuvati mesecima bez rizika od plesni. Pravilno sušenje sena ima ključnu ulogu u očuvanju njegove hranljive vrednosti i direktno utiče na zdravlje i proizvodnju stoke. Gubitak lišća, smanjeni sadržaj belančevina i pojava plesni najčešće su posledice lošeg sušenja, što može imati ozbiljne ekonomske posledice za proizvođače.
Koji je idealan nivo vlage i zašto je važan?
Idealno osušeno seno treba da sadrži 15-17% vlage. U prvoj fazi nakon košenja, biljne ćelije i dalje "žive", trošeći vredne hranljive materije poput rastvorljivih ugljenih hidrata. Kada vlaga u biljci padne ispod 40%, započinje degradacija proteina, a ako se ne zaustavi na vreme, može doći do velikih nutritivnih gubitaka. Najveći gubici beleže se pri lomljenju i otpadanju lišća, naročito kod leguminoza poput lucerke i deteline
Na primer, kod pokošene mase ukupne vlažnosti 30–35%, lišće može sadržati svega 10% vlage, dok stabljika i dalje ima čak 50%. Zbog toga je važno da se sušenje odvija ravnomerno, bez izlaganja prevelikom direktnom suncu, koje može "spržiti" lišće i smanjiti sadržaj karotina.
Načini sušenja sena: prednosti i mane
Sušenje sena se može obaviti na tri osnovna načina:
- Na zemlji (otkosi, talasi, gomile, naviljci)
Najčešći i najjednostavniji metod, ali i najrizičniji u pogledu gubitaka. Dugo ležanje otkosa može dovesti do spore regeneracije biljaka i kvarenja sena. Ako se odlučite za ovaj metod, preporučuje se formiranje gomila ili naviljaka, jer omogućavaju bolju cirkulaciju vazduha i brže sušenje. - Na napravama (drveni stalci, sušare)
Ovaj metod je efikasniji – smanjuje gubitke za oko 20%, povećava hranljivu vrednost za 15%, a sadržaj karotina ostaje viši jer je biljka manje izložena direktnom suncu. Idealan je za proizvođače sena za tržište ili one koji žele kvalitetno zimsko hranivo za goveda, ovce i konje. - U dehidratorima
Iako retko prisutno u manjim domaćinstvima, ovo je najkontrolisaniji metod sušenja, ali i najskuplji. Koristi se uglavnom u velikim stočarskim farmama.
Početak sušenja treba da usledi najkasnije nekoliko sati nakon košenja, kako bi se smanjili gubici hranljivih materija. Otkose je najbolje okretati ujutru, kada nestane rosa, a biljke nisu previše suve. Preporučuje se sušenje u naviljcima jer štiti biljnu masu od direktnog UV zračenja i smanjuje rasipanje lišća, posebno kod leguminoza. Vremensku prognozu treba pažljivo pratiti – optimalno vreme za sušenje je period bez kiše od najmanje tri dana. Ako postoji mogućnost, ulaganje u drvene naprave za sušenje se višestruko isplati, jer obezbeđuje manji gubitak hranljivih materija i kvalitetnije seno, posebno za zimsko hranjenje stoke.